Chrzanów to gmina usytuowana w zachodniej części województwa małopolskiego, na pograniczu Wyżyny Śląskiej i Wyżyny Krakowsko – Częstochowskiej, w połowie drogi pomiędzy Katowicami a Krakowem, przy autostradzie A-4, która przebiega przez północną część miasta. Z autostrady do miasta prowadzi węzeł „Chrzanów I“ tzw. trzebiński oraz „Chrzanów II“ tzw. baliński. Powierzchnia gminy wynosi 79,3 km2 i obejmuje miasto Chrzanów oraz 6 sołectw: Płazę, Pogorzyce, Źrebce, Balin, Okradziejówkę i Luszowice.

Chrzanów.

Miasto o wielowiekowej historii, założone na prawie magdeburskim w czasach średniowiecznych. Do dnia dzisiejszego zachował się pierwotny układ przestrzenny starówki (okolice Rynku) wraz z charakterystycznym kościołem pw. św. Mikołaja Biskupa i Wyznawcy. Św. Mikołaj jest także patronem miasta. Od XIV w. Chrzanów pozostawał w prywatnych rękach, poszczególnych właścicieli. Najpierw szlachetnego i zacnego rodu Ligęzów herbu Półkozic, następnie Dembińskich herbu Rawicz, i kolejno rodziny: Grudzińskich, Stadnickich oraz Ossolińskich. Na pocz. XIX w. właścicielem był Albert Kazimierz książę sasko-cieszyński, później arcyksiążę Karol Ludwik Habsburg, a po nim rodzina Mieroszewskich. Finalnie, po różnego rodzaju transakcjach, dobra chrzanowskie stały się wyłączną własnością rodziny Loewenfeldów z Wrocławia. Była to kupiecka rodzina, która miała w swej opiece miasto aż do wybuchu II wojny światowej.

Na początku swojego istnienia Chrzanów był ośrodkiem, gdzie znajdowała się izba celna. W kolejnych wiekach przekształcił się w miasto rzemieślniczo-kupieckie. Warto zaznaczyć, że w latach 1815-1846 wchodził w skład, jako istotna część Rzeczpospolitej Krakowskiej. Na przełomie XIX/XX w. stał się miastem przemysłowym, gdzie swoją siedzibę miała m.in. Pierwsza Fabryka Lokomotyw w Polsce „Fablok”. Przez wieki był również miejscem wielokulturowym, łączącym tradycje chrześcijańskie i żydowskie. Historia Żydów w Chrzanowie rozpoczyna się w XVI w. od Jakuba, który prowadził w 1590 r. lombard przy dawnej ul. Kościeleckiej (dziś ul. 29-go Listopada). Żydowska gmina wyznaniowa została założona w 1745 r. i prowadziła własny sąd rabinacki; 14 lat później otrzymała zgodę na powstanie cmentarza (kierkowa), a w 1786 r. wybudowano pierwszą synagogę. Żydowska historia w Chrzanowie została brutalnie przerwana wydarzeniami II wojny światowej dnia 18.02.1943 r., kiedy to zlikwidowano getto chrzanowskie.

Sołectwa.

Pogorzyce.

Pogorzyce są jednym z sześciu sołectw wchodzących w skład Chrzanowa. Powierzchnia sołectwa wynosi 615 ha. Pogorzyce położone są w południowej części gminy Chrzanów. Pogorzyce położone są w obrębie Bloku Płaziańskiego, w terenie objętym Zespołem Jurajskich Parków Krajobrazowych. Jest to obszar bardzo malowniczy. Z Pogorzyc rozpościerają się ciekawe widoki na Lipowiec, Dolinę Wisły, dalej panoramę Beskidu, a przy dobrej pogodzie można zobaczyć Tatry. Wieś ma charakter ulicówki w stylu wiejsko-podmiejskim, rozrastającej się wzdłuż drogi z Chrzanowa do Płazy (ul. Szymanowskiego).

Płaza.

Płaza jest malowniczą miejscowością powiatu chrzanowskiego w województwie małopolskim, zlokalizowaną na rozlicznych wzgórzach, z których roztaczają się piękne widoki: od strony północno-wschodniej na Puszczę Dulowską i Zamek Tenczyński, od strony południowej na dolinę Wisły, Beskidy, Tatry i Zamek Lipowiecki i od strony zachodniej na Kamieniołom skał wapiennych w Wapienniku. Wieś umiejscowiona jest na południowy wschód od Chrzanowa, w obrębie Tenczyńskiego Parku Krajobrazowego, na pagórkach Garbu Tenczyńskiego zwanego tutaj Blokiem Płaziańskim. Graniczy z sołectwami Pogorzyce, Bolęcin, Regulice oraz Wygiełzów. Najwyższym punktem w obrębie Bloku Płazy jest Płaska Góra, położona kilkaset metrów na południowy wschód od centrum Płazy Górnej. Dolna część miejscowości położona jest malowniczo w dolinie Płazianki. Jej strome lessowe zbocza wspinające się terasami pokryte są lasami, uprawnymi polami oraz domostwami do których dojechać można wąskimi, krętymi i bardzo stromymi drogami.

Luszowice.

Luszowice są jednym z sześciu sołectw wchodzących w skład gminy Chrzanów. Ich obszar wynosi 7,92 km2. Położone są na Wyżynie Śląskiej, w części zwanej Pagórami Jaworznickimi, w obrębie Garbu Ciężkowickiego o urozmaiconej pagórkowatej rzeźbie do wys. 340 m n.p.m. rozciętej doliną Luszówki, która jest dopływem rzeki Chechło. Położona w północnej części gminy. Wieś charakteryzuje się układem widłowym. Zabudowa pochodząca z lat powojennych (1945-1970) ma charakter wiejsko-podmiejski.

Balin.

Sołectwo Balin zajmuje północno - zachodni obszar gminy Chrzanów. Położone jest w obrębie tzw. Pagórów Jaworznickich, porozcinanych doliną rzeki Luszówki i potoku Balińskiego. Do najważniejszych wzniesień znajdujących się na terenie sołectwa należą Pańska Góra, Rosowa Góra, Wianek i Łazy. Lokalizacja Balina związana jest występowaniem na terenie dzisiejszego sołectwa dolomitów kruszconośnych. Nazwa wsi prawdopodobnie pochodzi od staroniemieckiego słowa „balling” oznaczającego wierzchową kopalnię galmanu wydobywanego tutaj już od XIV wieku, albo od założyciela miejscowości – Balińskiego.

Okradziejówka.

Wieś położona w obrębie Rowu Balińskiego w obniżeniu pomiędzy Górą Wikoszyńską, Pańską Górą a Górą Chrzanowską. Otoczona łąkami - pozostałościami dawnego dużego kompleksu łąk wilgotnych i typowych dla Niecki Wilkoszyńskiej - z licznymi gatunkami łąkowych roślin chronionych. Krajobrazowo jest to obniżenie wypełnione utworami polodowcowymi z torfowiskami. Jest to XIX-wieczny przysiółek Balina o układzie wsi łanowej. Współczesna zabudowa ma charakter podmiejski z budynkami z lat 1945 - 70.

Źrebce.

Sołectwo położone w obrębie Bloku Płaziańskiego, z zabudową na płaskim obniżeniu, pomiędzy zalesionymi pagórami. Jest to XIX-wieczna wieś o charakterze przydrożnym, przysiółek Pogorzyc powstały w sąsiedztwie zakładu wapienniczego. Obecnie przeważa zabudowa o charakterze podmiejskim.

Gmina w liczbach