Cmentarz wojenny nr 445 znajduje się za żydowskim kirkutem. Powstał w 1914 r. Spoczywają tu żołnierze armii austro-węgierskiej, którzy zginęli podczas I wojny światowej albo zmarli w wyniku zachorowań na dur brzuszny i cholerę. To ludzie różnych narodowości: Polacy, Rusini, Czesi, Słowacy, Węgrzy, Austriacy, Bośniacy, Chorwaci, Rosjanie, Włosi. W sumie, jak ustaliło Muzeum w Chrzanowie, pochowanych jest tu 171 żołnierzy. Większość udało się zidentyfikować z imienia i nazwiska.

Cmentarz został urządzony z niezwykłym pietyzmem. Na środku stał duży pomnik z kamienia, z napisem „Żołnierzom i Obrońcom Ojczyzny w wojnie światowej 1914/1915”. Po II wojnie światowej zaczął popadać w ruinę. Gmina otrzymała blisko 350 tys. zł dotacji od Wojewody Małopolskiego na odnowienie cmentarza.

Historia cmentarza wojennego

Kiedy działania wojenne frontu w 1914 r. zbliżyły się do Chrzanowa, w dniu 8 listopada w mieście założone zostały szpitale wojskowe, na które przeznaczono wszystkie szkoły. Kierownikiem tych szpitali był docent Uniwersytetu w Pradze dr Kose.

Często nawet najlepsza możliwa w trudnych wojennych warunkach opieka nie wystarczała i wielu z hospitalizowanych umierało. Nie inaczej było w Chrzanowie, gdzie zmarło w sumie 222 żołnierzy zarówno c.k. Armii, jak i żołnierzy carskich. Dla nich urządzono dwa cmentarze wojenne: pierwszy na cmentarzu parafialnym za kwaterami 7 i 10 (nr 444), wzdłuż muru cmentarnego; a drugi za Cmentarzem Żydowskim, w pobliżu dawnego cmentarza cholerycznego (nr 445). Organizacją założenia i urządzenia cmentarzy, podobnie jak w przypadku szpitali, zajął się komendant stacyjny, c.k. Komendy Etapowej w Chrzanowie hauptman (kapitan) Hrabal, przy współpracy z c.k. Żandarmerią Wojskową, firmą „Kulka i spółka” w Opawie, fabryką cementu w Szczakowej i funkcjonariusza kolejowego w Chrzanowie o nazwisku Porazka. Działania te musiały się odbywać również przy współpracy proboszcza chrzanowskiego ks. Jakuba Kamieńskiego.

Patrząc na rozplanowanie cmentarza nr 445 widać wyraźnie, iż kpt Hrabal chciał maksymalnie i optymalnie wykorzystać teren przeznaczony pod nekropolię, dlatego całe założenie zaplanowano, jako czworobok oparty zachodnim bokiem o mur istniejącego cmentarza żydowskiego. W kwaterze I na długości ok. 30 m złożono aż 80 żołnierzy, zmarłych w dniach 10-30.XI.1914 r. W II kwaterze 39 żołnierzy zmarłych w dniach 30.XI-21.XII.1914 r., w III kwaterze 36 żołnierzy zmarłych w dniach 21.XII.1914 r. – 26.II.1915 r., w IV kwaterze 13 żołnierzy zmarłych w dniach 1-23.III.1915 r., a w ostatniej V kwaterze jedynie 3 żołnierzy zmarłych w dniach 3-7.IV.1915 r.

Pierwszym żołnierzem pochowanym w pierwszym grobie I kwatery był kapral c.k. 83 Pułku Piechoty Johann Laschober, który zmarł 10.XI.1914 r. Ostatnim pochowanym na tym cmentarzu był szeregowy Johann Ertl z c.k. 26 Pułku Piechoty, który zmarł 5.IV.1915 r. i został pochowany 7.IV.1915 r. w ostatnim, trzecim grobie kwatery V. W sumie pochowano tu 171 żołnierzy. Jak informował posterunek c.k. Komendy Żandarmerii Krajowej nr 5 Oddział Chrzanów, w 1915 r. wykonano ogrodzenie, a groby zostały naprawione i zaopatrzone w drewniane krzyże z napisami. Wszystkie mogiły były ziemne, uformowane w formie trapezowatej i zostały obmurowane miejscowym kamieniem (dolomitem diploporowym). Krzyże były ustawione „w głowach” pochowanych, natomiast na samych mogiłach zasadzono w równych liniach rośliny tworząc geometryczne wzory.

Cmentarz nr 445 o powierzchni ok. 680 m2 został zaprojektowany przez anonimowego architekta przy wykorzystaniu dwóch dominant, by podkreślić dostojność i powagę miejsca. W południowo-wschodnim narożniku ustawiono wysoki na ok. 8 m drewniany krzyż – jako oznaczenie nekropolii, a w centralnym miejscu północnego boku cmentarza wzniesiony został czterometrowy pomnik w formie piramidy schodkowej zwieńczonej krzyżem. Wykonany, podobnie jak obmurowanie mogił, z miejscowego dolomitu diploporowego. Na górze piramidy ustawiono prostopadłościan, jako podstawę dla charakterystycznego epitafium z napisem w języku polskim, Wystawiony/ przez c. i k. Komendę/ Etapową/ w/ Chrzanowie. Na tymże umiejscowiony był kolejny prostopadłościan, w którym wyrzeźbiono pole w kształcie ozdobnego rombu oraz umieszczono napis w języku niemieckim. Całość została zwieńczona wysokim na ok. 80-100 cm krzyżem. Jak podawały „Nowości Ilustrowane” z 1915 r. wybudowano pomnik z kamienia 4 metry wysoki z napisem: „żołnierzom i obrońcom ojczyzny w wojnie światowej 1914/15”. Kwatery I-III zostały oflankowane z dwóch stron klombami, zaaranżowanymi na planie koła, w środku których w formie sześciolistnych kwiatów posadzono rośliny, a w centrum posadzono drzewa iglaste. Wzdłuż południowego boku cmentarza utworzono linię klombów na planie ośmiu równoramiennych trapezów, połączonych ze sobą dłuższym bokiem i obsadzonych również sosnami. Całość została otoczona drewnianym parkanem. Takie, godne upamiętnienie poległych, spotkało się z wielkim uznaniem rodzin zmarłych żołnierzy.

Po II Wojnie Światowej cmentarz nr 445 był w nienajgorszej kondycji. Niestety miejsce to z roku na rok popadało w coraz większą ruinę, a to m.in. za sprawą eksploatacji skarpy pod wydobycie piasku. Z czasem nieremontowany pomnik został zniszczony przez wandali, a metalowe elementy ogrodzenia skradzione. Miejsce to zostało zapomniane przez ówczesne władze, ale nie przez mieszkańców.
Na wniosek Burmistrza Miasta Chrzanowa w 2020 r. rozpoczęły się prace przy zabezpieczeniu skarpy przy cmentarzu nr 445, finansowane z budżetu gminy, co było pierwszym etapem odnowienia tego miejsca. W 2022 r. Wojewoda Małopolski przyznał dotację w wysokości 349 645,09 zł na Odtworzenie cmentarza wojennego nr 445 z I wojny światowej w Chrzanowie. Prace budowlane rozpoczęły się bezzwłocznie w połowie 2022 r., a zakończyły uroczystym otwarciem 8.XI.2022 r.

Otwarcie cmentarza wojennego nr 445 w Chrzanowie

Cmentarz wojenny nr 445 znajduje się za żydowskim kirkutem. Powstał w 1914 r. Spoczywają tu żołnierze armii austro-węgierskiej, którzy zginęli podczas I wojny światowej albo zmarli w wyniku zachorowań na dur brzuszny i cholerę. To ludzie różnych narodowości: Polacy, Węgrzy, Słowacy, Ukraińcy, obywatele Bośni i Hercegowiny, Czesi, Niemcy, Austriacy, Słoweńcy, Chorwaci i Rosjanie.